Γράφει η Δρ. Σοφία Λουκοπούλου, Παιδίατρος-Νεογνολόγος-Παιδοκαρδιολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ Νοσοκομείο Παίδων "H AΓΙΑ ΣΟΦΙΑ"


Λόγω του συνεχώς αυξανόμενου αριθμού παιδιών που ασχολούνται συστηματικά με τον αθλητισμό κρίνεται απαραίτητος ο καρδιολογικός έλεγχος στα παιδιά, ακόμα και από την προσχολική ηλικία.
Ο καρδιολογικός έλεγχος στα παιδιά είναι πολυ σημαντικός. Οι καρδιαγγειακές παθήσεις είναι σε χαμηλή συχνότητα. Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος σε αθλούμενους μαθητές υπολογίζεται σε 1/100.000. Όταν συμβεί, όμως, το οικογενειακό και κοινωνικό αντίκτυπο είναι τεράστιο. Οι καρδιοπάθειες στα παιδιά μπορεί να είναι συγγενείς η επίκτητες. Ο καρδιολογικός έλεγχος περιλαμβάνει τη λήψη λεπτομερούς ατομικού και οικογενειακού ιστορικού καθώς την κλινική εξέταση, το ΗΚΓ και τον υπερηχογραφικό έλεγχο της καρδιάς.

Στο ατομικό ιστορικό θα πρέπει πρώτα από όλα να ρωτάται ο γονέας και το ίδιο το παιδί αν κουράζεται εύκολα όταν αθλείται, αν παρουσιάζει δύσπνοια κατά την άσκηση η αν έχει χάσει τις αισθήσεις του κατα τη διάρκεια της άσκησης χωρίς πρόδρομα συμπτώματα. Επίσης αν έχει ακούσει ο παιδίατρος του κάποιο φύσημα η αν έχει διαγνωστεί στο παιδί συστηματική υπέρταση. Από το οικογενειακό ιστορικό θα πρέπει να λαμβάνονται πληροφορίες για την απώλεια συγγενών πρώτου βαθμού με αιφνίδιο θάνατο σε νεαρή ηλικία ή αν υπάρχουν ζώντες συγγενείς άνω των 50 ετών με καρδιακή νόσο.

Από την κλινική εξέταση θα πρέπει να διαπιστώνεται η ύπαρξη φυσημάτων (στροβιλισμός του αίματος μέσα από τις βαλβίδες ή τις μεγάλες αρτηρίες της καρδιάς). Τα φυσήματα στα παιδιά είναι συνήθως αθώα ή λειτουργικά. Τα αθώα φυσήματα είναι πολύ συχνά στα παιδιά (στα 3/4 αυτών), μεταβάλλονται με την αναπνοή, με την καρδιακή συχνότητα και τη στάση του σώματος του παιδιού. Δεν οφείλονται σε καρδιοπάθεια, συνήθως αρχίζουν στην ηλικία των 3 ή 4 χρόνων, εξαφανίζονται κατά την εφηβεία και δεν χρειάζεται το παιδί να λαμβάνει χημειοπροφύλαξη για οδοντιατρικές ή άλλου είδους επεμβάσεις. Συχνά κάποιος απο τους γονείς αναφέρει και ο ίδιος φύσημα, στην παιδική ηλικία. Όταν ένα φύσημα χαρακτηριστεί σαν αθώο από τον καρδιολόγο δεν χρειάζεται περαιτέρω έλεγχο πλην του ηλεκτροκαρδιογραφήματος και του υπερηχογραφήματος καρδιάς και δεν χρειάζεται το παιδί να λαμβάνει χημειοπροφύλαξη για οδοντιατρικές ή άλλου είδους επεμβάσεις. Μπορεί να αθλείται ελεύθερα.
Σαν λειτουργικό ορίζεται το αθώο φύσημα που οφείλεται σε αυξημένη καρδιακή παροχή (όπως αυτό ακούγεται σε πυρετό, σε αναιμία, σε ανησυχία ή σε θυρεοτοξίκωση). Επίσης θα πρέπει να ψηλαφώνται σχολαστικά οι μηριαίες σφύξεις για τον αποκλεισμό ισθμικής στένωσης.
Η χημειοπροφύλαξη για ενδοκαρδίτιδα ενδείκνυται σε παιδιά με προσθετικές βαλβίδες, προηγηθείσα ενδοκαρδίτιδα, σε κυανωτικές καρδιοπάθειες που δεν έχει γίνει ολική χειρουργική διόρθωση, με αορτοπνευμονικές αναστομώσεις και συνθετικά υλικά (conduits). Επίσης σε συγγενείς καρδιοπάθειες με ολική χειρουργική διόρθωση με προσθετικά υλικά η συσκευές που εχουν τοποθετηθεί χειρουργικά η με καθετηριασμό, τους πρώτους 6 μήνες. Ακόμη σε παιδιά που έχουν υπολειμματικές διαφυγές μετά από τοποθέτηση προσθετικών συσκευών η patch. Η χημειοπροφύλαξη για ενδοκαρδίτιδα για οδοντοντιατρικές επεμβάσεις αφορά τη χορήγηση μιας δόσης αντιβίωσης 30-60 λεπτά πριν την επέμβαση.

Στην καρδιολογική κλινική εξέταση του παιδιού θα πρέπει οπωσδηποτε να μετράται η αρτηριακή πίεση τουλαχιστον 3 φορές και να λαμβάνεται ο μέσος όρος. Η πλήρης καρδιολογική εξέταση για αθλητισμό θα πρέπει να γίνεται πριν την έναρξη αθλητικών δραστηριοτήτων και στην ηλικία των 14-15 χρονών που το ηλεκτροκαρδιογράφημα αρχίζει να γίνεται όμοιο με του ενήλικα. Στα παιδιά που κάνουν πρωταθλητισμό θα πρέπει να γίνεται κάθε 2-3 χρόνια. Το υπερηχογράφημα καρδιάς (2-διαστάσεων και Doppler) είναι μια αναίμακτη μέθοδος στην οποία το παιδί δεν εκτίθεται σε ακτινοβολία και μας δίνει την ακριβή διάγνωση του μεγαλύτερου ποσοστού των συγγενών καρδιοπαθειών. Με το υπερηχογράφημα καρδιάς διαγιγνώσκονται σοβαρές καρδιοπάθειες που μπορεί να αποβούν μοιραίες για τη ζωή ενός αθλητή, όπως η ανώμαλη έκφυση των στεφανιαίων αρτηριών, η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, η σπογγώδης μυοκαρδιοπάθεια, η αρρυθμιογόνος δεξιά κοιλία κ.ά.

Σε κάθε καρδιολογικό έλεγχο θα πρέπει να γίνεται ηλεκτροκαρδιογράφημα με το οποίο διαγιγνώσκονται αρρυθμιολογικά σύνδρομα που μπορεί να μην έχουν δώσει ακόμη συμπτώματα, όπως π.χ. το σύνδρομο WPW, το σύνδρομο του παρατεταμένου QTc, το σύνδρομο BRUGADA που μπορεί να οδηγήσουν σε επικίνδυνες αρρυθμίες ή και αιφνίδιο θάνατο.
Στην υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια οι ηλεκτρογραφικές αλλοιώσεις αρχίζουν αρκετά χρόνια πριν τα υπερηχογραφικά ευρήματα. Ας μην ξεχνάμε και την καλοήθη αναπνευστική αρρυθμία που είναι αρκετά συχνή στα παιδιά, ιδιαίτερα σε παιδιά με stress.

Στα παιδιά πολλές φορές διαπιστώνονται με το ηλεκτροκαρδιογράφημααπλές μεμονωμένες έκτακτες κοιλιακές και υπερκοιλιακές συστολές οι οποίες όταν εξαφανίζονται με την κόπωση δεν μας ανησυχούν.
Το HOLTER ρυθμού ενδείκνυται για παιδιά με επαναλαμβάνομενα συγκοπτικά επεισόδια κατά την άσκηση ή σε παιδιά με αρρυθμιολογικά σύνδρομα ή με αρρυθμίες προκειμένου να διαπιστωθεί αν εξαφανίζονται στη άσκηση ή εγρήγορση.
Η μαγνητική τομογραφία της καρδιάς δίνει πληροφορίες για τη μορφολογία και τη λειτουργικότητα της καρδιάς σε διάφορες συγγενείς ή επίκτητες παθήσεις της καρδιάς, όπως η λοιμώδης μυοκαρδίτιδα.
Από τον εργαστηριακό έλεγχο δεν θα πρέπει να παραλείπεται η μέτρηση της χοληστερόλης, των τριγλυκεριδίων, της ΗDL-χοληστερόλης, τηςLDL-χοληστερόλης, καθώς της απολιποπρωτείνης Β (apo-B), της απολιποπρωτείνης Α(apo-A) και της Lp-a.

Και... να μην ξεχνάμε το αρχαίο ρητό ΠΑΝ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ, τα παιδιά μας να γυμνάζονται όσο αντέχουν και να επιλέγουν αθλήματα που τους ταιριάζουν.